Phần III: Suy tư từ sự kiện phong thánh cho Carlo Acutis (1991- 2006), một vị thánh trẻ qua đời vào đầu thiên niên kỷ thứ ba
Lm. GB Hoàng Quốc Thái
Phần 3: Thánh Acutis Và Các Tín Hữu Tại Việt Nam
Sau khi phân tích tình trạng tục hoá và vai trò của Bí tích Thánh Thể liên quan đến đời sống thiêng liêng của thánh Acutis, chúng ta hướng đến việc rút ra những bài học tâm linh cho tín hữu Việt Nam hôm nay. Thật phù hợp khi chọn thánh Acutis như là một nẻo đường nên thánh trong thế giới hiện tại. Bởi vì, tuy không phải là hình mẫu thiêng liêng cho toàn bộ các bậc sống, nhưng đối với nhiều tín hữu Việt Nam, có một sự gần gũi, tương đồng trong môi trường sống và bậc sống của thánh Acutis. Vì Acutis chỉ là cậu học sinh mười lăm tuổi, không được đào tạo thần học hay triết học, không ở trong một môi trường tu trì nào. Do đó, con đường nên thánh của Acutis mở ra những lời giải đáp hữu ích giúp chúng ta có những câu trả lời cho những thách đố tâm linh. Trước hết, Acutis là lời giải đáp cho thắc mắc: Trong cuộc sống, liệu Thiên Chúa là cản trở hay phúc lành? Kế đến, thánh nhân cũng là ánh sáng cho những ai còn lầm tưởng trong việc từ chối tham dự thánh lễ. Cuối cùng, thánh Acutis là một mẫu gương của việc dung hoà giữa thành tựu của thế giới và đời sống đức tin.
Trong cuộc sống, Thiên Chúa là cản trở hay phúc lành?
Các vấn đề khó khăn từ xã hội mà Acutis đối mặt cũng là khó khăn của chúng ta, các tín hữu Việt Nam. Trong một thế giới phẳng, sự thuận tiện trong việc trao đổi và lưu thông đã phá đổ hầu hết những ngăn cách giữa các cộng đồng, xã hội, và các nền văn minh. Nó khiến thế giới giờ chỉ còn như một ngôi làng, nghĩa là các nền văn mình hay cộng đồng có thể dễ dàng trao đổi như thể chẳng có ngăn cách gì. Nhờ vậy, người Việt có thể tiếp xúc với những trào lưu mới nhất, dù là thuộc lãnh vực khoa học hay trí thức, công nghệ hay văn hóa. Chúng ta dễ dàng nhận ra tại Việt Nam sự có mặt của các sản phẩm công nghệ, thời trang, ẩm thực, âm nhạc, phim ảnh, các lối sống, quan điểm sống của thế giới, từ châu Âu đến châu Á. Dĩ nhiên, sự tuôn chảy ào ạt các sản phẩm đó vào Việt Nam đã bao hàm y thức thế tục hóa, vì đó là gốc rễ lý luận mà các sản phẩm ấy được tạo ra.
Nguồn: https://sungetawaystravel.com/globalization-and-vietnam/.
Hệ quả liên quan đến Kitô giáo là có những suy nghĩ cho rằng Thiên Chúa hãy là Thiên Chúa trong nhà thờ, còn ngoài nhà thờ, hãy để con người là chúa của mình. Chúng ta có thể gọi đây là hiện tượng bài Thiên Chúa khỏi đời sống xã hội. Hiện tượng bài Thiên Chúa hàm chứa ý nghĩa rằng đời sống con người không thể hòa hợp với niềm tin vào Thiên Chúa. Nói khác đi, luật Chúa không thể áp dụng được trong các vận hành cuộc sống. Thiên Chúa quả là một cản trở cho việc đạt tới các kết quả cuộc sống như lòng người trông chờ. Chúng ta có thể tự trắc nghiệm xem mình có bị ảnh hưởng bởi tư tưởng đẩy Thiên Chúa ra khỏi cuộc sống không. Hãy tự hỏi chính mình rằng có bao giờ chúng ta bận tâm đến luật Thiên Chúa trong kinh doanh, giáo dục? Có bao giờ chúng ta bận tâm đến các điều răn của Chúa, hay ít nhất là quy luật mến Chúa yêu người, trong việc buôn bán, trồng trọt hay chăn nuôi. Có bao giờ chúng ta bận tâm đến tôn trọng sự thật và công bằng trong việc nghiên cứu, học tập, thi cử?
Acutis sống một đời ngắn ngủi để nói lên rằng Thiên Chúa và con người không phải là kẻ thù của nhau. Đức tin và lý trí không phải là hai thái cực đối kháng nhau. Đời sống thân mật với Thiên Chúa không hề cản trở con người đạt đến thành công trong cuộc sống. Trái lại, Thiên Chúa là phúc lành thấm nhập vào toàn bộ đời sống con người. Trong những lúc đau khổ vì bệnh tật hiểm nghèo, Acutis vẫn thấy Chúa là cả một trời hồng ân. Ngài vẫn cầu nguyện để bắt đầu một ngày dai dẳng chống chọi với đau đớn, bệnh tật. Ngài không đặt vấn đề tại sao Thiên Chúa để ngài ra nông nổi ấy. Ngài chỉ biết rằng, Thiên Chúa vẫn ở bên ngài trong những đau khổ ấy, để biến những tổn thương, mất mát thành cơ hội thánh hóa bản thân.
Có những người sẽ oán hận Thiên Chúa khi họ bị rơi vào tình cảnh éo le. Có những người cảm thấy luật Phúc Âm không hợp với họ trong đời sống. Nhưng đối với thánh Acusis, Thiên Chúa mãi là nguồn mọi phúc lành, sức mạnh trong cơn chống chọi với bệnh tật và lẽ sống cho cuộc lữ hành trên trần gian này.
Hãy tìm cách đến với Thánh Lễ
Giáo đường đã vang tiếng chuông, nhưng liệu có bao nhiêu người trẻ sẽ đến giáo đường? Đó là một ưu tư của thế hệ lớn tuổi về việc tham dự thanh lễ của người trẻ. Điều này được ghi nhận trong bản tổng hợp hiệp hành cấp quốc gia năm 2023.[1] Chúng ta đang nói đến thực trạng ảm đạm trong việc tham dự thánh lễ của các tín hữu trẻ. Nghĩa là có nhiều trẻ tuổi có đạo hay mới theo đạo nhưng không muốn tham dự thánh lễ hay rước lễ.
Nguồn: https://mayaoconggiao.com/cac-kinh-can-doc-khi-khong-tham-du-le-chua-nhat/.
Có nhiều lý do được đưa ra để giải thích cho tình trạng người trẻ ít tham dự thánh lễ. Những nghiên cứu xã hội học cho thấy tình trạng di cư ảnh hưởng lên tỉ lệ tham dự thánh lễ. Nghĩa là, nếu bạn đang trong tình trạng di cư, một người bỏ lại quê hương của mình để đến một nơi khác để tìm kiếm công việc, thì môi trường bạn đang sống sẽ ảnh hưởng đến việc bạn thực hành niềm tin của mình.[2] Đó là lý do từ bên ngoài, còn nhiều lý do khác từ bên trong cũng tác động lên việc chúng ta không đến nhà thờ. Có nhiều người viện cớ là “đạo tại tâm”, nên chỉ cần tâm mình tốt lành thì không cần đến nhà thờ tham dự thánh lễ. Có nhiều cách hiểu về ý niệm “đạo tại tâm”. Thứ nhất, đạo thì xuất phát, hay khởi nguồn từ sâu thẳm lòng người. Đây là một lối giải thích để làm sáng tỏ nguồn gốc của đạo hay tôn giáo [3]
Thứ hai, nhiều người lại muốn giải thích “đạo tại tâm” theo nghĩa cách thực hành đạo. Nghĩa là nếu đã “Giữ đạo tại tâm [thì] cần gì phải đi lễ ở đâu xa cho mệt, cần gì phải lải nhải kinh kệ cho lạc hậu”.[4] Đây là cách hiểu của nhiều người để bào chữa cho việc không tham dự thánh lễ của mình.
Dù vì bất cứ lý do gì, hợp lý hay không hợp lý, thì Acutis vẫn có để lại khuôn mẫu cho tất cả chúng ta rằng tham dự thánh lễ, hay kết hợp với Bí tích Thánh Thể là điều hệ trọng nhất trong cuộc đời. Cậu đã từng nói với mẹ cậu rằng “Kế hoạch của đời con là sẽ luôn kết hợp với Chúa Giêsu.”[5] Acutis không để cho hoàn cảnh bên ngoài cản trở việc ngài tham dự thánh lễ. Một nhân chứng kể lại rằng không có ngày nào trôi qua mà cậu không tham dự thánh lễ. Cậu ta rất thân mật với Chúa. Khi cậu ta cùng ông bà tận hưởng kỳ nghỉ, cậu đã tham dự thánh lễ trước, sau đó mới ra bãi biển.[6] Một nhân chứng khác nhớ lại hình ảnh một cậu bé Acutis tử tế và dễ thương. Cậu ta đầy lòng tôn kính tiến đến bàn thờ để đón nhận Chúa Giêsu. Cậu ta là một thiên thần trên trần gian này, và bây giờ Chúa muốn cậu trên thiên đàng.[7]
Có lẽ chúng ta muốn viện dẫn nhiều lý do để miễn chước cho việc tham dự thánh lễ, thậm chí là bỏ lễ Chúa Nhật. Ngược lại, Acutis lại tìm mọi cách vượt qua những chướng ngại để đến với Bí tích Thánh Thể. Sự tương phản này thật đúng cho câu nói “Khi người ta muốn thì tìm cách, còn khi đã không muốn thì tìm lý do”. Đối với Bí tích Thánh Thể, xin hãy tìm “cách”, đừng tìm “lý do”.
Thành tựu của thế giới có thể áp dụng vào đời sống thiêng liêng
Điện thoại di động, máy tính cùng các ứng dụng của chúng là những thành tựu của thế giới hiện đại. Hầu hết chúng ta làm việc mà không thể thiếu chúng. Đặc biệt các sản phẩm ấy rất quan trọng cho cuộc sống của các bạn trẻ. Đối với chúng, Acutis đã có những cách cụ thể thích ứng hiệu quả cho đời sống thiêng liêng của cậu. Điều này có nghĩa là chúng ta không cần phải loại trừ sự hiện đại, tiện nghi ra khỏi đời sống thân mật với Thiên Chúa. Ngược lại, hãy vận dụng chúng như những phương thế, phương tiện để gần gũi hơn với Thiên Chúa.
Nguồn: https://www.embracingspirituality.com/2024/09/25/hijacking-consciousness-how-social-media-affects-our-spiritual-growth/.
“Dấu chỉ thời đại”. Đây là một cụm từ quen thuộc trong thần học và nhiều lối giải thích trong truyền thống Công Giáo.[8] Từ sự khác biệt đó, chúng ta có hai lập trường trong việc áp dụng các thành quả của thế giới hiện đại vào đời sống đức tin. Lập trường thứ nhất rất cẩn thận và hạn chế việc áp dụng những thành tựu của thế giới vào đời sống đức tin. Lập trường thứ hai thì cởi mở hơn, chấp nhận đối thoại, đón nhận và không quên phê bình các tiến bộ của thế giới. Những tín hữu trẻ ở Việt Nam có lẽ nghiêng về việc đón nhận, đối thoại, và thích ứng với các thành tựu khoa học, công nghệ vào đời sống đức tin. Thế nhưng, cũng không loại trừ những bạn vẫn muốn gìn giữ những nét truyền thống đã nuôi dưỡng đời sống thiêng liêng của mình. Một ví dụ cho sự phân chia này là việc biểu diễn kinh Kính Mừng trong thể loại nhạc DJ[9] trong sự kiện Đại hội Giới Trẻ TGP Sài Gòn năm 2025. Bên cạnh đó, có những thành quả khác của khoa học kỹ thuật được ứng dụng vấp phải ít tranh cãi hơn. Ví dụ ứng dụng của mạng xã hội trong việc truyền thông đức tin, các thiết bị điện tử trong phụng vụ và giảng dạy giáo lý.
Như chúng ta đã tìm hiểu ở phần một của loạt bài về thánh Acutis, thánh nhân là một thiếu niên của hai thế kỷ 20 và 21. Ngài lớn lên giữa những thành tựu khoa học công nghệ tiên tiến. Hơn nữa, ngài còn biết dùng chúng như lợi khí trong tay để gìn giữ và phát triển đời sống thiêng liêng cho mình và cho bạn bè. Sống trong thời đại bùng nổ Internet của những năm 2000, Acutis sớm nhận ra mặt tốt cũng như xấu của phương tiện mạnh mẽ này.
Nguồn: https://www.wired.com/story/carlo-acutis-millennial-patron-saint-internet/
Acutis đã nhìn ra Internet là cách thức kết nối con người với nhau, nhưng cũng là phương tiện mà ma quỷ có thể dùng để dụ dỗ con người làm điều dữ.[10] Giữa thế giới mà nhiều người bị lạc lối khi sử dụng Internet, Acutis thâm tín rằng “Mỗi phút trôi qua là một phút mất đi cơ hội thánh hóa cho chính chúng ta.”[11] Với xác tín đó, Acutis dùng Internet để tìm hiểu đời sống thiêng liêng các thánh, giúp đỡ xây dựng các trang web của giáo xứ của ngài –Santa Maria Segreta, tự thiết kế một trang web về các phép lạ Thánh Thể. Thêm nữa, từ “selfie” được được biết đến sử dụng sớm nhất vào năm 2002, lúc Acutis mười một tuổi.[12] Acutis đã không dùng kiểu selfie này để làm cậu trở nên đáng yêu hơn, nhưng cậu lặp lại câu nói rằng “Không phải con, nhưng là Chúa” (Not me, but God).[13]
Trong sắc lệnh về nhân đức anh hùng của Acutis, Bộ Phong Thánh đã làm nổi bật cách thức thánh Acutis làm chủ máy tính. Điều này khiến ngài trở nên hình mẫu cho việc sử dụng Internet và mạng xã hội. Sắc lệnh cũng thêm rằng trực giác tông đồ của Acutis đã mang ánh sáng và niềm vui của đức Kitô thông qua những phương tiện truyền thông tân tiến, khiến ngài trở thành người tiên phong trong lĩnh vực này.[14] Đây là một lý giải hữu ích cho các bạn trẻ, những người không chỉ sử các phương tiện khoa học tân tiến, mà còn gặp vấn đề với chúng trong đời sống tâm linh. Các bạn hãy nhớ lấy điều cốt lõi này “ánh sáng và niềm vui của Đức Kitô” là những giá trị không thể thiếu vắng trong việc sử dụng đúng đắn các phương tiện hiện đại.
Chúng ta đang sống trong một cộng đồng đón nhận nhiều sản phẩm tiến bộ về khoa học và công nghệ. Chúng quá mới mẻ so với các bản văn Tin Mừng và thực hành cổ xưa của Hội Thánh. Việc áp dụng chúng vào đời sống thiêng liêng, hay việc thích ứng chúng trong các truyền thống tâm linh quả là thách đố. Điều gì nên, điều gì không? Acutis hay bất cứ một vị thánh nào khác đều không có câu trả lời một lần và dứt khoát cho những câu hỏi đó. Đó là cả một tiến trình phân định khó khăn và cần ánh sáng từ Thiên Chúa. Thêm nữa, Acutis cũng không là một khuôn mẫu hoàn hảo cho việc nên thánh đối với mọi bậc sống của Kitô hữu Việt Nam. Thế nhưng, ít nhất qua việc tìm hiểu con đường nên thánh của Acutis, chúng ta nhận ra những giải đáp cụ thể nhiều vấn nạn trong đời sống đức tin của chúng ta. Nơi Acutis, chúng ta nhận ra giá trị vĩnh cữu của Thiên Chúa trong toàn bộ đời sống con người, không phải phân biệt đời và đạo, nhà thờ và xã hội. Acutis giúp chúng ta phản tỉnh rằng chính sự kết hợp với Bí Tích Thánh Thể trong thánh lễ là điều hệ trọng bậc nhất của đời sống tâm linh, chứ không phải chỉ là một chọn lựa, hay một kiểu giữ đạo. Cuối cùng, thiếu niên Acutis mở một con đường độc đáo cho việc dung hòa giữa các phương tiên hiện đại vào việc gìn giữ và triển nở đời sống thiêng liêng với giá trị cốt lõi là ánh sáng và niềm vui của Đức Kitô.
Kết luận
Đến đây, chúng ta đã kết thúc một bài gồm ba phần tìm hiểu về thánh Acutis, một vị thánh trẻ sống trong hai thế kỷ hai mươi và hai mốt. Phần thứ nhất trình bày sơ lược tiểu sử của thánh Acutis và những phẩm chất thiêng liêng phi thường của ngài. Dù ở tuổi đời còn rất nhỏ, qua đời lúc mười lăm tuổi, nhưng Acutis để lại một di sản thiêng liêng đồ sộ về đời sống cầu nguyện, các việc đạo đức bình dân và phụng vụ, và đặc biệt là kết hợp mật thiết với Bí tích Thánh Thể. Phần thứ hai phân tích sâu hơn về sự tương phản giữa bối cảnh xã hội tục hóa và niềm say mê Thánh Thể của Acutis. Điều này làm nổi bật sự khác biệt giữa một thế giới tự cho mình là đang trưởng thành khi loại bỏ Thiên Chúa ra khỏi mọi lãnh vực cuộc sống, và một Acutis muốn loan báo về Bí tích Thánh Thể như là sự hiện diện đầy phúc lành mà Thiên Chúa ban cho con người. Cuối cùng, phần ba đưa chúng ta đến chiều kích chú giải áp dụng cho cuộc sống hiện thời của người Việt Nam theo khuôn mẫu của thánh Acutis. Phần này muốn nhấn mạnh Thiên Chúa như là nền tảng và sự thống nhất cho toàn bộ đời sống con người; Bí tích Thánh Thể là trung tâm và cốt lõi của đời sống thiêng liêng và không thể giảm trừ; một điều căn bản trong việc sự dụng các phương tiện mạnh mẽ hiện đại là hãy luôn đặt hàng đầu giá trị của Đức Ki tô như là ánh sáng và niềm vui cho nhân loại.
Acutis có thể được gọi bằng nhiều tên thân thương và bình dị như vị thánh vơi đôi dày Sneakers, vị thánh bảo trợ cho người sử dụng Internet, hay vị thánh cho người trẻ, nhưng trên hết và quan trọng nhất ngài là vị thánh dìm mình trong Bí tích Thánh Thể. Bài này hướng đến mục đích nhỏ bé làm tỏa sáng phần nào các nhân đức anh hùng của vị thiếu niên Acutis vì sự triển nở đời sống thiêng liêng của tín hữu Việt Nam. Chúng ta kết thúc những câu chữ ở đây nhưng không ngừng chiêm niệm và áp dụng những bài học thiêng liêng mà thánh Acutis đã để lại.
[1] Xem Hội Đồng Giám Mục Việt Nam – Văn Phòng Tổng Thư Ký, Bản Tổng Hợp 27 Giáo Phận Việt Nam Tiến Trình Tham Gia Thuợng Hội Đồng Giám Mục Thế Giới 2021-2023, 302. https://hdgmvietnam.com/chi-tiet/hoi-dong-giam-muc-viet-nam-ban-tong-hop-toan-quoc-cho-thuong-hoi-dong-giam-muc-cap-giao-phan-46380.
[2] Xem Thu Huong Hoang et al., “Internal Migration and Religious Participation among Vietnamese Catholics,” The Russian Journal of Vietnamese Studies 7, no. 3 (2023): 57, https://doi.org/10.54631/VS.2023.73-109981.
[3] Xem https://dongten.net/dao-tai-tam/.
[4] Xem https://giaophanvinhlong.net/giu-dao-tai-tam.html.
[5] Acutis and Rodari, My Son Carlo, 212.
[6] Xem Kunnappally, Highway to Heaven, 22.
[7] Xem Kunnappally, Highway to Heaven, 22.
[8] Xem Tracey Rowland, Catholic Theology (Bloomsbury Publishing, 2017), 93–95.
[9] https://youtu.be/XgZ0DaxsBcQ?t=12885. Truy cập ngày 26/11/2025.
[10]Xem Mares, Blessed Carlo Acutis, 61.
[11]Xem Mares, Blessed Carlo Acutis, 59.
[12] Thông tin này được ghi lại trong từ điển tiếng Anh Oxford.
[13]Xem Mares, Blessed Carlo Acutis, 61.
[14]Xem Mares, Blessed Carlo Acutis, 60.
Nguồn: gpphanthiet.org
